że na ten genetycznie zaprogramowany tor rozwoju dziecka oddziałują rozmaite czynniki środowiskowe; w szczególności tempo rozwoju może być hamowane przez pewne niedobory żywieniowe i niektóre choroby, a prawdopodobnie też przez stresy natury &lt;orig&gt;psycho-nerwowej&lt;/&gt;. Jest to jednak rozległa dziedzina badań, której w tym miejscu niepodobna nawet streszczać. <br>Opisywane tutaj "czynniki środowiskowe", takie jak wykształcenie rodziców, liczba dzieci w rodzinie czy rodzaj zamieszkiwanego osiedla nie działają, oczywiście, na przebieg rozwoju dziecka bezpośrednio; antropolodzy posługują się nimi tylko jako łatwo dostępnymi, zewnętrznymi wyznacznikami ekonomicznej i społecznej sytuacji rodziny. Jaką zatem drogą mogą te czynniki wpływać na rozwój fizyczny dziecka? <br>Wbrew pozorom - i tu