historia chciała, aby w dwadzieścia lat po odczycie Komendanta zaczęto powtarzać te same zarzuty pod adresem powstania warszawskiego). Istotnie, skąd spodziewało się pomocy słabo uzbrojone wojsko, które miało przed sobą dziesięciokrotnie silniejszego przeciwnika? (Armia rosyjska liczyła 340 000 żołnierzy). Na pewno nie ze strony Zachodu, który zdaniem wielu Polaków winien stać na straży postanowień kongresu wiedeńskiego (1815), przyznającego im szeroką &lt;page nr=301&gt; autonomię wraz z własną armią, parlamentem, wojskiem i konstytucją.<br>Skutecznie mąciło w umysłach zapewnienie Paryża o gotowości przyjścia z pomocą, owe słynne Durez! (trwajcie w oporze), które miało paść z ust Napoleona III. I daremnie Romuald Traugutt w lutym 1864 roku ubolewał: "Naród