poszczególnych odcinkach czasu (fazach). Ze względu na celowy udział człowieka w przebiegu zmian jakościowych, można je podzielić na:<br>- zmiany naturalne, wywołane przyczynami i prawami naturalnymi (fizycznymi, meteorologicznymi, chemicznymi, astronomicznymi, biologicznymi itp.),<br>- zmiany sztuczne, wywołane celową działalnością człowieka prowadzoną z uwzględnieniem przyczyn i praw naturalnych.<br>Zmiany sztuczne z założenia są celowe, sterowane, podlegają wartościowaniu i optymalizacji. Operacje wartościowania i optymalizacji zmian jakościowych sztucznych i naturalnych polegają na porównaniu wyników tych operacji, odniesionych do stanów występujących przed zmianą oraz po zmianie. Sama zmiana jakościowa jest oceniana pozytywnie, jeżeli stan po zmianie uzyskał ocenę relatywnie wyższą.<br>Sztuczne zmiany jakościowe nierozłącznie wiążą się z cyklami