a studenci z całej Europy przybywali do pierwszych ośrodków uniwersyteckich po wykształcenie. Wkrótce też chrześcijańska Europa, którą łączyły wspólne idee, utworzyła armię krzyżowców do walki z islamem na Bliskim Wschodzie i w Hiszpanii.<br>&lt;tit&gt;Czas nacjonalizmów&lt;/&gt;<br>Mimo wspólnej kultury i ideałów oraz wspólnego zwierzchnictwa papieża i cesarza, podziały w Europie zaczęły stopniowo narastać. Historycy sądzą, że zaważyły na tym m.in. rozpad zachodniego chrześcijaństwa na zwalczające się obozy katolików i protestantów oraz zmiany gospodarcze, wywołane ekspansją kolonialną i rozwojem handlu dalekomorskiego. Skutkiem tego była większa niezależność od powstałego w średniowieczu "wewnątrzeuropejskiego" obiegu gospodarczego. Wtedy też zaczęły powstawać koncepcje polityczne, które sankcjonowały podział