w Szwajcarii, w Kanadzie, w Stanach Zjednoczonych.<br>Były również stronnictwa tworzone przez duchowieństwo różnych wyznań, jak niemieckie "Centrum", powstałe z inicjatywy biskupa Moguncji, &lt;name type="person"&gt;Wilhelma von Kettelera&lt;/&gt;, jak holenderskie stronnictwo "antyrewolucyjne", zawiązane przez kalwinistów. Po ogłoszeniu przez papieża Leona XIII w 1891 r. &lt;name type="tit"&gt;encykliki Rerum novarum&lt;/&gt; duchowieństwo katolickie przystąpiło do tworzenia stronnictw chrześcijańsko-demokratycznych, mających oparcie wśród drobnomieszczaństwa i częściowo pośród robotników.<br>W erze imperializmu było już w zaniku stronnictwo dawnego typu - elitarny klub polityczny, grupujący niewielką stosunkowo liczbę ludzi wpływowych, mających osobiście silną pozycję gospodarczą i polityczną. Typem zwykłym jest już stronnictwo masowe, skupiające w swych szeregach znaczną liczbę członków, gromadzące