was, chociażby bez fikcji waszego istnienia, nasze mocarstwo traci tożsamość, dotychczasową formę, w pewnym sensie wszystko.<br> O totalitaryzmie i endogennej dlań konieczności posiadania wroga pisano sporo. Mrożek wiele do tego nie dodaje, powtarza prawdę banalną. Tym co spaja system jest przeciwnik, nawet wymyślony, jak zagrożenie Żydami czy masonami. Przeciwnik organizuje strukturę systemu, pozwala traktować każdego jako element w nieustającej walce, jako bojownika o... i bojownika z... A bojowników można traktować przy pomocy praw specjalnych, wyjątkowych. Ta konwencja uzasadnia i domaga pogodzenia się z cierpieniem, niedostatkiem i ograniczeniem w prawach. Ta konwencja niewątpliwie ogranicza, ale niepomiernie silniej spaja niż inne. Spajanie dla