a Doktor Faustus - w 1945. Ważniejsze, że film Viscontiego zaprezentowany został publiczności w roku 1970 i musiał odpowiadać duchowym potrzebom swojego autora, ale i swoich czasów. Natomiast tak często spotykana u Viscontiego metoda inkrustacji różnorodnych - i bardzo reprezentatywnych dla wielkiej literatury - wątków w filmy częstokroć krańcowo odmienne tematycznie, historycznie i stylistycznie jest już swoistą i godną bacznej uwagi metodą włoskiego mistrza. Wzorowanie pierwszej części Zmierzchu Bogów (znowu Nietzsche!) na Buddenbrookach, choć bez żadnych związków fabularnych z tą powieścią, uzasadnione jest gatunkiem i tematem filmu: rodzinną sagą przedstawiającą rozkład świetnego rodu niemieckich przemysłowców w bezpośrednim związku z przedstawionym procesem genezy nazizmu, tak