plemionami, obłożyć ogół ludności świadczeniem trybutarnym. Ciężar taki nie zmieniał stosunków własności ani kondycji społecznej ludzi zobowiązanych do daniny, a powszechnie znane precedensy pozwalały jakoś legitymizować ekonomiczne wymagania nowej władzy. Punkt wyjścia chrześcijańskiej państwowości był zatem podobny od Renu do Dniepru i w podobny sposób tamtejsze grupy rządzące dzieliły się trybutarnymi dochodami z Kościołem. W opanowanej przez Karolingów i ich niemieckich następców części barbaricum był to jednak stan przejściowy, z historycznej perspektywy zaledwie epizod, podczas gdy poza kręgiem karolińskiej sukcesji państwa barbarzyńskie uczyniły z trybutarnej eksploatacji pospolitej ludności system, który przetrwał trzy lub cztery stulecia.<br>Ludwik Niemiecki - jeśli godzi się przypomnieć