czynników opozycji jest różnica w pojmowaniu istoty owego "rozumu". U Spinozy natrafiamy na ideę racjonalności związaną z poznaniem typu geometrycznego: "W przyrodzie nie ma nic przypadkowego, ale wszystko z konieczności boskiej natury jest zdeterminowane do tego, aby istniało i działało w określony sposób". Także akty woli ludzkiej są zdeterminowane: &lt;page nr=136&gt; &lt;q&gt;"... one tryskają z człowieka z tą samą koniecznością, z jaką z trójkąta tryskają jego własności". U Leibniza idea "rozumności"&lt;/&gt; jest bardziej tolerancyjna. Trudno oczywiście o kompromis między tymi ideami.<br>Zatrzymajmy się obecnie nad Spinozą.<br>Właściwie nie powinno u niego pojawić się pojęcie wolności. Fragmenty jego Etyki poświęcone sprawie wolności woli eliminują to