podmiotowości, by zrozumieć, że i w Europie emancypacja jednostki trwała setki lat. Dokonała się jednak, podobnie jak dokonać się może (i mam nadzieję, że się dokona, choć wiem również, że tak stać się nie musi) w innych miejscach globu.<br>Brak wolności na świecie nie jest argumentem, by rezygnować z jej uniwersalnego przesłania. Obawiać się raczej należy innego zjawiska, o jakim napisał Bierdiajew: Wolność jest bardzo trudna do zniesienia, to nader ciężkie brzemię. I ludzie łatwo rezygnują z wolności, by uczynić swe życie lżejszym. Rezygnować z wolności to jednak tak samo, jak zrezygnować z rozumu. Jedno i drugie prowadzi do zniewolenia.&lt;/&gt;<br><br>&lt;div&gt;&lt;tit&gt;Nieuchronność