dokładnie udokumentowanym aktem oskarżenia, zmierzającym do wykazania, że polscy romantycy z Mickiewiczem na czele oraz lewica demokratyczna w kraju, a wiec przede wszystkim młodzież wojskowa, młodzi dziennikarze warszawscy, środowisko akademickie i klubiści z Lelewelem włącznie, przez brak rozwagi i dojrzałości politycznej, tudzież karygodną lekkomyślność, najpierw doprowadzili do zbrojnego starcia z wielokroć potężniejszą Rosją, a następnie do klęski i upadku Polski. Winni są więc zbrodni stanu i na nich wyłącznie spoczywa odpowiedzialność za unicestwienie tych resztek państwowej autonomii, jaką reprezentowało Królestwo Kongresowe. Oskarżenia powyższe formułował kolejno Koźmian w takich utworach, jak Na Lafajeta polskiego r. 1831, Kilka słów o Joachimie Lelewelu i