narodowymi liberałami i Polakami, którzy - aczkolwiek z różnych pobudek - widzieli w tym mężu stanu prekursora późniejszej polityki przymusowej germanizacji. Jego bowiem zdaniem polityka Flottwella wynikała z wiary "w integracyjne siły ponadnarodowej, pruskiej idei państwowości", której akcenty nacjonalistyczne były raczej przytłumione <page nr=95>. Wehler nie formułuje tego jasno, lecz z jego wywodów należy wnioskować, że cały ten "dobroczynny" proces asymilacji społeczeństwa polskiego udałby się zapewne, gdyby nie szlachta polska, hołdująca wciąż jeszcze idei niepodległości państwowej. Aktywność polityczna szlachty i jej oddziaływanie w kierunku narodowym na rosnącą warstwę średnią oraz chłopstwo spowodowały - zdaniem autora - że lata rewolucji 1848-1849 stały się pierwszą i podstawową cezurą