aż do II wojny światowej, a i potem historyczne zranienia żywe będą w świadomości wielu ludzi Kościoła. Nie można jednak twierdzić, że Kościół jest strukturalnie przeciwnikiem demokracji. Sam, oczywiście, demokratyczny nie jest, ale współczesna liberalna demokracja bazuje na dwóch doświadczeniach: demokracji greckiej oraz chrześcijaństwie. I to chrześcijaństwo nadało demokracji nowe, współczesne znaczenie. Nie można bowiem przenosić w prosty sposób naszych dzisiejszych poglądów na demokrację grecką, w której jednostka - w zasadzie - była cząstką polis, a w procesie demokratycznym uczestniczyli jedynie obywatele Aten - mężczyźni zdolni do noszenia broni, tzn. zaledwie parę procent mieszkańców Aten. To dopiero Kościół Jezusa Chrystusa wniósł w dzieje ludzkości