ich czynność" - pisał w połowie XVI w. polski pedagog, Szymon Marycjusz z Pilzna. Nowe prądy odrodzenia szybko dotarły do Polski, a przenosiła je w dużej mierze młodzież studiująca na uniwersytetach włoskich, francuskich czy niemieckich. Założona przez biskupa Jana Lubrańskiego w Poznaniu szkoła średnia jako pierwsza wprowadziła w Polsce nowy program wychowania, zgodny z prądami odrodzenia (por. s. 81-82). Także licznie tworzone w drugiej połowie XVI stulecia gimnazja różnowiercze (w Pińczowie, Krakowie, Lesznie, Rakowie, Gdańsku) kształciły uczniów według podobnych założeń.<br><br>Wiedzę o świecie przekazywały coraz bardziej rozpowszechnione książki. Służące początkowo potrzebom wąskiego grona duchownych i uczonych, powoli stawały się przedmiotami częstego