jakkolwiek rozum ludzki nie był otoczony pogardą, to zawsze miał to być rozum, chodzący ścieżką zakonu Pańskiego, rozum - wyrażając się językiem doktorów Kościoła - prześwietlony słońcem nadprzyrodzonej wiedzy. W tej nieufności do ludzkiego uposażenia w przymioty zdrowego sądu, w odwoływaniu się nie do wyczucia przeciętnego człowieka, ale do zdania Ecclesiae militantis - wyraża się właśnie pesymistyczny pogląd na naturę ludzką, skażoną grzechem pierworodnym i niezdolną do rozróżniania dobra i zła bez użycia nadzwyczajnych środków. Odrodzenie i Reformacja wystąpiły z aktem wiary w autonomiczną moralność, w ziarno prawdy, tkwiące w każdym człowieku, wystąpiły z pochwałą naturalnego rozumu. Więzy organizacji kościelnej i pomoc sakramentów stały się