występujące w ruchu libertarnym czasów Bakunina i Kropotkina miały charakter immanentny. Niektóre uwarunkowane były wyraźnie specyfiką chwili historycznej. Optymizm płynący z niezachwianej wiary w zbliżanie się zwycięskiej rewolucji i z przekonania, iż słuszność własnej sprawy stanowi rękojmę sukcesu i ustąpił z czasem pola, po załamaniu się wiary w strajk generalny, wyważonym ocenom. Analogiczne doświadczenia były udziałem emigrantów politycznych różnych epok. Zepchnięci w XX wieku na margines głównego nurtu anarchiści zatracili charakterystyczny dla siebie prozelityzm przywodzący na myśl ruchy chiliastyczne, zapowiadające koniec świata. Nie zatracili natomiast optymistycznej wizji natury człowieka, wiary w powszechność i siłę międzyludzkiej solidarności, w możliwość stworzenia bezkonfliktowego libertarnego