egzekucyjny stanowczo występował przeciwko wykonywaniu wyroków sądów kościelnych przez królewskich starostów. Problem rozgraniczenia uprawnień sądów kościelnych i świeckich zaostrzył się w związku z rosnącymi wpływami reformacji w Polsce (por. s. 96). Szlachta uważała, że kary za odejście od katolicyzmu są naruszeniem należnych jej praw obywatelskich i domagała się zapewnienia swobód wyznaniowych. Zygmunt August początkowo odrzucał postulaty ruchu egzekucyjnego, opierając się na wybranym gronie senatorów, których, wbrew zakazom prawa, zjednywał sobie hojnie nadawanymi królewszczyznami i awansami na urzędy. Zatarg monarchy ze szlachtą zaostrzył się w 1559 r., kiedy to sejm, wobec odkładania przez króla egzekucji praw, odmówił uchwalenia podatków na potrzeby wojny