zachowań kulturowych zanikły dziś prawie całkowicie w "czasie pracy" (z wyjątkiem części społeczności wiejskich), a w "czasie wolnym" przekształciły się w specyficzne zachowania rytualne, sterowane nie tyle przez obyczaj, ile przez środki masowego przekazu. Mimo to "pamięć przeszłości" nie zniknęła bez śladu, nadal bowiem pełni ona istotną funkcję przez tworzenie wzorów odreagowywania rzeczywistości codziennej, np. w sposobie rekreacji, zwłaszcza poza miejscem zamieszkania. Innym ważnym czynnikiem historyczno-kulturowym, którego znaczenie nie uległo istotniejszym zmianom (przy pewnej transformacji pod wpływem środków masowego przekazu) jest oddziaływanie na zachowanie archetypów, mitów i symboli powstałych w odległej przeszłości. "Człowiek stanowi egzystencję umieszczoną bardziej w świecie iluzji