krzyżami stała". Do ich rozpowszechnienia przyczyniła się sytuacja kraju rozdartego zaborami, powstania, represje. Krzyże, wznoszone przede wszystkim przez warstwy oświecone, ziemiaństwo, stawiano w miejscach bitew, na mogiłach powstańców 1863 r. Korespondowały z "czarną biżuterią", krzyżykami noszonymi przez patriotycznie nastawione kobiety, zwłaszcza we dworach. <br>Powiązanie motywów religijnych z patriotycznymi sprawiło, że zaborcy widzieli w krzyżach i kapliczkach realne zagrożenie. Dlatego na terenie Kongresówki (podobnie, jak na Litwie) generał Murawiow wydał ukaz zabraniający stawiania nowych i remontowania starych krzyży i kapliczek. Równie. w zaborze pruskim niszczono je w latach Kulturkampfu, bismarckowskiej polityki wynaradawiania. Nie inaczej postępowali Niemcy w okresie ostatniej wojny, okupując kraj