nihilistów i terrorystów, podobieństwo niektórych form działania i mocniej lub słabiej - zależnie od okresu - akcentowany sojusz taktyczny czy nawet strategiczny z ruchem rosyjskim, wreszcie liczne powiązania personalne, zwłaszcza w epoce &lt;name type="org"&gt;Proletariatu&lt;/&gt; i &lt;name type="org"&gt;Narodnej Woli&lt;/&gt; - wszystko to budziło niechęć i nieufność w społeczeństwie, które ze wszystkich form walki o swą niezależność zachowało tylko umiejętność biernego oporu wobec wszystkiego, co rosyjskie. Złośliwe określenie &lt;foreign lang="lat"&gt;lux ex oriente&lt;/&gt; kompromitowało w wielu oczach socjalizm powszechniej niż najbardziej wywrotowe hasła jego społecznego programu.<br>Teoria druga, występująca często jako uzupełnienie poprzedniej, rzadziej zaś jako samodzielne tłumaczenie źródeł polskiego ruchu socjalistycznego, wiązała go z naśladownictwem wzorów zachodnich, zwłaszcza niemieckich