i pomysłowi. Ale przecież nie tak czytamy dzieła naprawdę.<br>Naprawdę czytamy książki bez encyklopedii i podręczników. Jeśli więc spojrzymy na Dantego bez taryfy ulgowej, tak jak patrzymy na współczesnych - musimy przyznać, że nie umywa się on nawet do dzisiejszej mądrości i wrażliwości.<br>A z tego wniosek melancholijny: że ja w żaden sposób nie mogę przebić się do tego człowieka przez utwór. Gdyż on, ujęty w Historii, staje mi się tylko wielkim, historycznym, osiągnięciem. A gdy usiłuję osiągnąć go brutalnie, bezpośrednio, z pominięciem czasu, ta jego Boska Komedia funta kłaków niewarta! (Dz III 236) Krytykę historyczną zastąpił więc Gombrowicz - zgodnie ze swym zwyczajem