Ich z reguły retrospektywne przywoływanie stanowi zwykle panaceum na pęd obcej, nieprzyjaznej teraźniejszości. Skrajnym przypadkiem jest praktyka "życiopisania", proza ostentacyjnie skupiona na autorze, przekraczająca granice prywatności, a - z drugiej strony - konwencja szczerości, proza jako fikcja.<br>Drugi model nazywam epistemologicznym, ponieważ jego głównym zadaniem jest zapytywanie o proces poznawczy, realizowane tekstem-zagadką, tekstem-przewodem sądowym, poszukującym, sondującym różne sposoby "dochodzenia do prawdy". Wymienić by tu można zarówno "nową powieść" francuską i amerykańską, dzieła Eco, czy też utwory populistycznej odmiany postmodernizmu, np. szpiegowskie powieści Johna La Carre. Polscy prozaicy sięgają również po tę odmianę fabulacji, typowymi przykładami byłyby teksty nurtu rewolucji językowej (np