w grę i jedno, i drugie. Ale tak czy inaczej, jest to paralela myląca. Dla Lenina NEP był wymuszonym odwrotem od budownictwa komunizmu, podczas gdy pieriestrojka miała być postępem, ruchem naprzód. Gorbaczow nigdy nie zgodziłby się nazwać swych reform "odwrotem"; w swym głośnym Artykule Krymskim (napisanym w przededniu sierpniowej próby zamachu stanu) z dumą podkreślał, że w ciągu sześciu lat swego przywództwa "nigdy nie uległ pokusie odwrotu". Fakt, że to, co Lenin nazywał "odwrotem", było dla Gorbaczowa postępem, dowodzi diametralnej różnicy w ich poglądach na pożądany kierunek rozwoju. Niepowodzenie polityki gospodarczej Gorbaczowa wynikało nie tylko z niekonsekwencji teoretycznej, lecz również z braku