wojny naród polski ponosi jeszcze do dziś. <gap> W wystąpieniu we Wrocławiu w maju 1985 roku, a także przy innych okazjach daję wyraz zrozumienia dla nieszczęść, które wskutek rozpętanej przez Trzecią Rzeszę wojny spadły również na naród niemiecki, w tym na tych Niemców, którzy opuścić musieli swe rodzinne strony. Podkreślam jednak zarazem, że historyczne pojednanie obu narodów może dokonać się tylko na gruncie poszanowania - w słowie i czynie - nienaruszalności powojennego ładu terytorialnego w Europie, wyeliminowania tego, co zakłóca atmosferę w naszych stosunkach wzajemnych. Byłoby bowiem dla ich rozwoju głęboko szkodliwe, a dla europejskiego ładu pokojowego - wielce niebezpieczne, gdyby w doktrynach politycznych po