XIX stuleciu, ucieleśniały go dzieła obywatelskie uczestniczące w życiu wspólnoty, wyrażające jej aspiracje, spełniające rolę przewodników przez historię oraz pocieszycieli strapionych Polaków.<br> Jako efekt koniunktury, literatura lat osiemdziesiątych odniosła spektakularny, choć krótkotrwały sukces. Stała się bowiem własnością niemal wszystkich, w spontanicznym, żywym odbiorze społecznym funkcjonowała jako wspólna mowa całej prawie zbiorowości. Lecz będąc efektem takiej koniunktury, przeistaczała się mimowoli w zakładniczkę potrzeb i oczekiwań niemówiącej większości, uzależniała się od jej gustów literackich i stereotypów wyobraźni. To zaś wiązało się zwykle z rezygnacją z krytycyzmu (uważanego za nieetyczny wobec "cierpiącej wspólnoty") oraz z wyrzeczeniem się indywidualizmu i artystycznej oryginalności, które zastępował język