narodowowyzwoleńczy lat dwudziestych obejmował w zasadzie warstwy "oświecone"; przygodnie szukał kontaktu z ludem miejskim, nie sięgał na wieś, choć o sprawie chłopskiej pamiętał.<br>W Królestwie Polskim cała burżuazja i większość szlachty folwarcznej nie chciały narażać realnych, konstytucyjnych korzyści w pogoni za niepodległością. Także w Poznańskiem i na wschód od Bugu ziemiaństwo rozmyślało o zjednoczeniu z Królestwem, ale raczej legalnymi środkami. Ruch nielegalny ogniskował się w Polsce, jak w wielu innych krajach Europy, głównie w dwóch środowiskach: uczącej się młodzieży i w korpusie oficerskim. Z pochodzenia oba te środowiska były niemal wyłącznie szlacheckie, chociaż w większości już zdeklasowane. Pod tym względem istniała