tak i w Rumunii Ceausescu jedyną alternatywą był wybór pomiędzy duchowym samobójstwem przyzwolenia a fizycznym samobójstwem protestu. Nie tylko protestu: fizyczną zagładą groziła również postawa "emigracji wewnętrznej" czy nieprzyłączania się; w Rumunii zasada "kto nie jest z nami, jest przeciwko nam" pozostawała w mocy nawet wtedy, gdy modyfikowano ją i zmiękczano wszędzie indziej w Bloku Wschodnim. Niemal widzę gorzki uśmiech Normana Manei w momencie, gdy w tytułowym eseju książki cytuje pewną siebie uwagę Ernesta Jüngera, pisarza, który najwyraźniej nie musiał nigdy żyć w Rumunii: "Artysta musi się skupiać na swoim malarstwie, poezji, rzeźbie, wszystko inne jest śmiechu warte. Dlatego też nie