to jednak w pewnym momencie w jego filozofii, ściśle: w jego Traktacie, natrafiamy na myśli o "wolności prawdziwej", do której możemy dotrzeć poprzez zdemaskowanie wolności pozornej, prezentowanej przez codzienną świadomość. Pojęcie to nie stoi w żadnej opozycji do koncepcji naszkicowanej w pismach późniejszych.<br>Czym jest owa "wolność prawdziwa"?<br>Posłużmy się znów definicją samego Spinozy: &lt;q&gt;"... jest to trwałe istnienie, które osiąga nasz intelekt dzięki bezpośredniemu zjednoczeniu z Bogiem, iżby mógł w samym sobie wytwarzać idee, a poza sobą rodzić skutki całkowicie z naturą jego zgodne, tak wszelako, by skutki te nie były poddane żadnym zewnętrznym przyczynom, co by je zmienić zdołały lub