jak w zwierciadle dramat dziejów Śląska, także Czech,<br>pośrednio Cesarstwa Niemieckiego i w mniejszym stopniu Polski, która od<br>wieku XIV straciła zainteresowanie swym pograniczem zachodnim. Gdyby<br>sama martyrologia starczała do sakryfikacji ziemi, nie trzeba by było<br>dodatkowych uzasadnień do uznania jej za świętą. Ale w przypadku<br>powierzchniowo skromnej ziemi kłodzkiej zwraca uwagę bogactwo form i<br>miejsc kultu religijnego. Co najmniej dwa spośród wielu przypadków<br>objawień Matki Boskiej cieszą się do dziś wyjątkowym respektem. Bardo<br>Śląskie i Wambierzyce. Przed rokiem 1945 na ziemi kłodzkiej było<br>jedenaście większych zespołów kalwaryjnych i kilka mniejszych. Ich<br>popularność wykraczała poza granice enklawy. Większość - jeśli nie<br>wszystkie - dziś