Kultura ukształtowała społeczne mity o pomnikach i bohaterach. Żyją one jak jądra w jej wnętrzu - są realne. Przypadkowy świadek uczestniczył w historii zagłady dziejącej się poza wzorami tej kultury i zyskał inną świadomość spraw najważniejszych: śmierci, tak, lecz i życia - życia przede wszystkim. Tego życia, które właśnie w swej niby zwyczajności może dopiero oddać istotę zagłady i cud ocalenia. Lecz ludzie, tak jak ich nauczono, szukają ścisłości fakcików mających złożyć się na coś, co zowią prawdą historyczną ale i pragną gorąco, aby fakty z bohaterskich czasów pasowały wszystkie do wzorów bohaterstwa. A żywy świadek wychowany kiedyś w tej samej kulturze rozumie