która wychowała się z dziećmi żydowskimi na jednym podwórku: "Jedynie ona i jej brat Marian umieli w mieście porozumieć się w jidysz".<br><br>Tak było i w dużych ośrodkach. Marcin Skrzypek z lubelskiej Bramy Grodzkiej mówi: - W połowie XIX w. w Lublinie 50 proc. mieszkańców to byli Żydzi. Lublin polski i żydowski żyły w pełnej izolacji od siebie i nigdy się nie spotkały. Teraz nie zostało nic. Chaos i pustka na planie miasta mówią same za siebie. Metodą na dotykanie tej pustki jest mówienie o tym, co było.<br><br>Arnold Mostowicz wspominając przedwojenną Łódź, gdzie również społeczności żydowska, niemiecka i polska żyły razem