po rodzicach - świetne wyniki w badaniach nad genetyczną determinacją tempa pokwitania uzyskuje ostatnio zespół P. Bergmana z Zakładu Antropologii PAN). Z drugiej jednak strony - wiadomo równie na pewno, że na ten genetycznie zaprogramowany tor rozwoju dziecka oddziałują rozmaite czynniki środowiskowe; w szczególności tempo rozwoju może być hamowane przez pewne niedobory żywieniowe i niektóre choroby, a prawdopodobnie też przez stresy natury &lt;orig&gt;psycho-nerwowej&lt;/&gt;. Jest to jednak rozległa dziedzina badań, której w tym miejscu niepodobna nawet streszczać. <br>Opisywane tutaj "czynniki środowiskowe", takie jak wykształcenie rodziców, liczba dzieci w rodzinie czy rodzaj zamieszkiwanego osiedla nie działają, oczywiście, na przebieg rozwoju dziecka bezpośrednio; antropolodzy posługują