był wymuszonym odwrotem od budownictwa komunizmu, podczas gdy pieriestrojka miała być postępem, ruchem naprzód. Gorbaczow nigdy nie zgodziłby się nazwać swych reform "odwrotem"; w swym głośnym Artykule Krymskim (napisanym w przededniu sierpniowej próby zamachu stanu) z dumą podkreślał, że w ciągu sześciu lat swego przywództwa "nigdy nie uległ pokusie odwrotu". Fakt, że to, co Lenin nazywał "odwrotem", było dla Gorbaczowa postępem, dowodzi diametralnej różnicy w ich poglądach na pożądany kierunek rozwoju. Niepowodzenie polityki gospodarczej Gorbaczowa wynikało nie tylko z niekonsekwencji teoretycznej, lecz również z braku zdecydowania w jej realizacji. Malia trafnie zauważył, że pozycja Gorbaczowa była o wiele trudniejsza niż pozycja