pielgrzymowania rodaków szczególną rolę spełnił Wawel, miejsce wiecznego spoczynku polskich monarchów. Niebawem do pogrzebanych tutaj królów dołączyli bohaterowie narodowi - książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko. Od tej pory (pogrzeb Poniatowskiego - 1817 r., pogrzeb Kościuszki - 1818 r.) nie sprawowana funkcja, ale bohaterskie czyny decydowały o pochówku w podziemiach katedralnych. Później dołączą Królowie Ducha, wielcy pióra, Adam Mickiewicz (1890 r.) i Juliusz Słowacki (1927 r.). Dla rodaków żyjących w XIX stuleciu Wawel był najdroższym sercu symbolem. Obok siebie trwały w milczeniu dwa historyczne monumenty - zamek królewski i katedra. Tę ostatnią powszechnie uważano za najcenniejszą narodową relikwię, w której przeplata się przeszłość z przyszłością