bardzo świeżej daty, zaznaczyła się dopiero w 19-ym wieku. Przedtem Południe zawsze górowało: Europa utożsamiała się ze światem śródziemnomorskim. Tak było za Rzymian, i Papiestwo utrzymało ten pryncypat południowy, wzmocniony jeszcze od 16-go wieku potęgą Hiszpanii, przeniesieniem punktu ciężkości Niemiec nad Dunaj, mocnym związaniem basenu paryskiego z francuskim Midi. Nie tylko Skandynawia i Polska były "okrainami" tej zakotwiczonej na Południu Europy, ale także i Anglia robiła wrażenie ubogiego krewnego, który tylko z rzadka i niechętnie był zapraszany do uczty rodzinnej.<br>Dopiero wiek XIX ze swym węglem i towarzyszącą mu rewolucją przemysłową zmienił te ustalone hierarchie. We Francji punkt ciężkości