zdołała zachować swoją niepodległość, tracąc na rzecz wschodniego sąsiada Finlandię i Inflanty (dziś Estonia, część Łotwy); Polska, tworząca od Unii Lubelskiej (1569 r.) jedno państwo z Litwą, ku rozczarowaniu Rosji stała się łupem nie jednego, lecz trzech swych sąsiadów: Austrii, Prus i Rosji, która swą zdobycz znacznie powiększała po upadku Napoleona. Europa Środkowa, choć jeszcze w całości nie opanowana ("kto panuje nad Pragą, panuje nad Europą Środkową"), znalazła się niebezpiecznie blisko zasięgu ręki moskiewskiej. W jej garści znajdzie się dopiero po II wojnie światowej. Trzeci kierunek ekspansji rosyjskiej w Europie, południowo-zachodni, czyli Bałkany, blokowała Turcja.<br> Marsz na Bałkany rozpoczęła Rosja