ofiary narodów ZSRR. Trzeba więc zgodzić się z Ulamem, że wyrzeczenie się uniwersalnych roszczeń komunizmu było dla KPZR oddaniem ostatniej linii obrony. Z ideologicznego punktu widzenia było to moralne <orig>samorozbrojenie</>. Gorbaczow miał dość konsekwencji i odwagi, aby otwarcie proklamować niezbywalne prawo każdego kraju do swobodnego wyboru systemu politycznego i gospodarczego. Niezamierzoną, choć całkowicie przewidywalną konsekwencją tej szczerości był upadek reżymu komunistycznego w Polsce, a następnie w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Gorbaczow odmówił uznania tego za porażkę, ale znacznie trudniejsza okazała się dlań akceptacja innego zastosowania zasad prymatu wolnego wyboru nad interesami socjalizmu: wzrastającej siły dążeń niepodległościowych wśród narodów ZSRR. Dzielenie