unikali konfliktu z hierarchią kościelną, myśleli o potrzebie zreformowania Kościoła przez wewnętrzne odrodzenie człowieka. Joachim z Fiore (ok. 1132-ok. 1202) zerwał z zakonem cystersów, założył nowe zgromadzenie o surowej regule i w swych mistycznych pismach głosił idee odnowienia Kościoła oraz wiarę w rychłe nadejście tysiącletniego Kościoła Bożego na ziemi. Pogląd ten, zwany chiliazmem (od gr. &lt;foreign lang="gr"&gt;chilia&lt;/&gt; - tysiąc), formułowany już przez pisarzy wczesnochrześcijańskich, zyskał w XIII w. i następnych stuleciach dużą popularność wśród licznych sekt, a w XVI w. stał się istotnym elementem ideologicznego wyposażenia społecznie radykalnych odłamów reformacji.<br>Twórczość Alighieri Dantego (1265-1321) przepojona jest myślą zarówno o odnowieniu ludzkiego