na obiektywne podstawy życia i rozwoju społecznego. Zależność ta jest wyrażona przez tezę, że byt społeczny określa społeczną świadomość. <br>Punktem wyjścia marksowskiej teorii rozwoju społecznego jest kategoria sił wytwórczych. Możemy je zdefiniować jako sposoby i środki oddziaływania człowieka na przyrodę w procesie produkcji oraz związane z tym oddziaływaniem ukształtowanie człowieka. Siły wytwórcze to całokształt elementów decydujących o efektywności i skuteczności społecznego procesu produkcji. <br>Materialne siły wytwórcze uruchamiane są w toku społecznego procesu produkcji, który opisuje się jako strukturę wzajemnych zależności ludzi w toku procesów reprodukcji. Ta struktura powiązań to stosunki produkcji zorganizowane wokół kompleksu ekonomicznych zależności, który nazywa się stosunkami własności