widowisko&lt;/&gt;<br><br>To prawda, eseista Seneka mniej więcej wiek później w jednym ze swych moralizatorskich listów ostro krytykuje widowisko gladiatorskie, którego stał się przypadkowym świadkiem. Chodzi mu o to, że walczyli zupełnie nieprzeszkoleni i bez jakiejkolwiek osłony, niemal więc każdy cios mieczem musiał ranić, co zachwycało widzów bardziej niż pojedynki normalne. Stąd refleksja rzymskiego pisarza, zgodna z odkrywczym spostrzeżeniem psychologów i socjologów końca XX wieku: widowiska brutalne czynią ludzi jeszcze brutalniejszymi, zwłaszcza w ich zbiorowych reakcjach. Wyrazy oburzenia spotykamy też u kilku innych pisarzy rzymskich i greckich - bo również w świecie helleńskim walki gladiatorów stały się ogromnie popularne. Wszystko to jednak niewiele