nieubłaganie kresu skłania do podsumowań. Takiego obrachunku dokonał już u schyłku poprzedniego wieku (i u schyłku epoki) poeta. Dostrzegł on w dotychczasowych dziejach zachodniej cywilizacji trzy wartości, trzy ideały: piękna, miłości i prawdy; o pięknie bowiem, miłości i prawdzie mówi ostatnia strofa Błokowskiego Gamajuna. Przeciwstawił im jednak niepokój i krew. <br>Szostakowiczowi, który niewątpliwie przez całe swe życie dążył do osiągnięcia tych szczytnych ideałów, nieobce były niepokój i widok rozlewanej krwi. Kompozytor przeżył horror i barbarzyństwo obu wojen światowych, koszmar rewolucji, wojny domowej i stalinizmu. Jako obywatel totalitarnego państwa zdołał wprawdzie uniknąć czystek politycznych, lecz jako twórca nie uszedł przed brutalnymi nagonkami