urzędnik państwowy - wytwarzała się świadomość lokalizmu. Nie było warunków dla ukształtowania się poczucia przynależności do jakiś szerszych - niż gminna lub parafialna - wspólnot społecznych. Kiedy zaczęto podróżować, wymieniać towary, pojawiły się drogi bite i koleje, telegraf i telefon, zaczęła krążyć prasa - rynek wymiany dobór materialnych i idei stawał się rynkiem narodowym. Upowszechnienie wiedzy o fakcie np., że mówi się tym samym językiem i wierzy w to samo co ziomek z odległego miasta, pomaga uwierzyć w to, że należy się do tego samego co on narodu.<br>113. Kolejne pytanie, jakie nasuwa się w trakcie rozważań o narodzie, to problem, co było pierwsze - naród