bardziej człowiek jest wolny, tym bardziej jest wierny sobie samemu i wciąż rozpoczyna na nowo to samo życie"4. Grecka Ananke, Opatrzność, przypadek, szczęście? Zawsze złowroga siła obraca wniwecz ludzkie wysiłki i to dokładnie wtedy, gdy wydawało się, że już zdobyte zostało ostateczne zwycięstwo. Podobnie mówi Balzac ustami Vautrina: <q>„W chwili, gdy ma się wygraną kartę, cztery tuzy w ręku, naraz świeca się przewraca, karty się palą, albo gracza trafia apopleksja!"</> Masz wolność wyboru - zdaje się mówić z uśmiechem przeznaczenie - ale pamiętaj, że którąkolwiek z dróg wybierzesz, zawsze mnie na niej napotkasz. Urok wolności nie polega więc, być może, na ostatecznym wyniku