się i Nowy Testament znamy tylko w wersji greckiej. Biblia przełożona przez św. Hieronima (ok. 347-419) na potoczną łacinę IV/V w., z racji owej przystępności zwana Wulgatą, była przez całe wieki średnie w powszechnym użyciu w zachodnim Kościele i na niej opierały się wszelkie przekłady na języki narodowe.<br>Wątpliwości, obawy i spory wokół tłumaczenia Pisma świętego w XVI w. dotyczyły nie tylko języka przekładu, ale i języka oryginału.<br>Humaniści jeszcze przed wybuchem reformacji, a w szczególności z początkiem XVI w. rozwinęli filologiczne studia trójjęzykowe (łacina, greka, hebrajski) i jęli się przekładów Starego Testamentu bezpośrednio z hebrajskiego, a Nowego z