na psychikę, kumulował niezadowolenie, pogłębiał upokarzające poczucie niemożności. Narastało powszechne poczucie rozgoryczenia.<br>Sytuacja była dogłębnie i wszechstronnie zła i nic w niej nie można było zmienić, a nawet nie należało głośno wypowiadać swych ocen - świadomość taka musiała wywoływać w psychice ludzkiej najpierw stany nerwicowe, załamania energii życiowej, wreszcie prowadzić do apatii i całkowitej frustracji. Podobnie reagowała na analogiczne stany mentalność społeczna. Niemożność wyciągnięcia praktycznych wniosków z narzucającej się wszystkim oceny sytuacji musiała okaleczyć tę mentalność, pozbawiając myśl społeczną normalnego przedłużenia w społeczne działanie.<br>W życiu społecznym Kongresówki z przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych można było obserwować wszystkie charakterystyczne cechy powszechnej apatii