Czaadajewa do cara. "Był taki naród - pisze Czaadajew do cara - który miał własną kulturę i tradycję, ale myśmy ten naród zniszczyli - tym narodem są Polacy". I dalej, o dwu nurtach w naszej tradycji - republikańskim i pańszczyźnianym.<br>Nurt republikański ma u nas tradycję dłuższą niż we Francji (przykłady: neminem captivabimus, Żydzi, arianie, w ogóle, tolerancja religijna). "Osobiście dumny jestem, że miałem króla - mówi prelegent - wcale nie specjalnie dobrego, ale który w dobie, kiedy w Europie panowało prawo &lt;foreign&gt;cuius regio eius religio&lt;/&gt;, powiedział narodowi: 'Nie jestem królem waszych sumień'". I dalej, o poczuciu demokracji szlachty, która na sejmikach optowała mądrze, często za innowiercą