się dwa zasadnicze czynniki: koniunktura gospodarcza oraz pomyślna sytuacja polityczna. Rzeczpospolita XVI wieku nie znała wojen domowych; dlatego z wyraźną dumą patrzono na zachód Europy pogrążony w walkach religijnych. Wewnętrznej koniunkturze politycznej odpowiadał również pomyślny (do czasu) dla Polski rozwój sytuacji międzynarodowej. Hołd pruski uczynił z zachodniej ściany &lt;page nr=30&gt; państwa najspokojniejszą aż na 250 lat granicę Rzeczypospolitej.<br>Walki z Moskwą toczono na peryferiach olbrzymiego państwa polsko-litewskiego lub wręcz poza jego granicami. Jedni książęta zginali kolana w lenniczym hołdzie, drudzy po przegranych wojnach siedzieli w polskich więzieniach (arcyksiążę habsburski Maksymilian, bracia Szujscy).<br>Następne pokolenia Polaków będą się chlubić rozkwitem kultury, Rejem i