Biorąc pod uwagę powstawanie pieniądza instytucje kreujące instrumenty finansowe dzielą się na dwie zasadnicze grupy: instytucje tworzące pieniądz oraz pozostałe instytucje (tj. tworzące instrumenty finansowe nie będące pieniądzem).<br>We współczesnych gospodarkach pieniądz (o którego istocie i formach będzie mowa w podrozdziale 1.3) kreowany jest przez dwa rodzaje instytucji finansowych: bank centralny oraz instytucje, które określimy ogólnie jako banki komercyjne (handlowe). <br>Banki centralne mają monopol na pieniądz będący tzw. pełnoprawnym środkiem płatniczym w danym kraju. Oznacza to, że na terenie tego kraju istnieje prawny przymus (obowiązek) przyjmowania zapłaty w tym właśnie pieniądzu. W praktyce pieniądz kreowany przez banki centralne przybiera postać gotówki