na tym wczesnym etapie rozwoju kapitalizmu była szczególnie ciężka, żadne przepisy nie normowały płac, warunków pracy i bezpieczeństwa ani też obowiązków pracodawcy; władze ingerowały w te sprawy dorywczo, jedynie w wypadku krzyczących nadużyć. Bywali więc robotnicy, w tym kobiety i młodociani, znaglani do pracy kilkunastogodzinnej, oszukiwani przy wypłatach, głodzeni i bici, chwytani przez policję w wypadku porzucenia "obowiązku". Najgorszy był los niekwalifikowanych najemników, dorywczo zatrudnianych przez entreprenerów przy budowie kolei, szos i fortyfikacji. Ale i zawodowi włókniarze czy metalowcy nie zawsze mieli się o wiele lepiej. Każde ograniczenie produkcji w Zagłębiu czy okręgu łódzkim wtrącało w nędzę setki proletariackich rodzin. Zorganizowany