stanowią zespoły pontyjskie, porastające jego strome krawędzie i stoki doliny Osy. W fosie twierdzy grudziądzkiej rośnie paproć zanokcica śledzionka, na Księżych Górach ostnica pierzasta, w lasku garnizonowym okazy brzęków, w Kłódce Szlacheckiej lipa drobnolistna, w Mniszku stare dęby. W Białym Borze znajduje się 3-hektarowy rezerwat - starodrzew sosnowy z kolonią czapli siwej. <br>Grudziądz - umiejscowiony w widłach Wisły i Osy, otoczony bagnistymi terenami, położony w środku basenu na zboczu wzgórz - miał warunki, by odegrać w historii dość znaczną rolę strategiczną i handlową. Już w czasach przedhistorycznych na północnych zboczach Kępy Fortecznej, w miejscu dzisiejszej wsi Parsk, znajdowała się osada. Bolesław Chrobry założył na